Jacobus Stomp, de vader en twee zonen Catharinus en Johan, lieten het leven na een harde strijd voor de vrijheid.
Een groot Zeister gezin verzette zich tegen de ontoelaatbare praktijken van de bezetter en offerde, wat God vroeg. De vader, een vroom mens en wijs hoofd van het gezin en de zonen, knappe, trouwe jongens, de trots van het ouderpaar en de schier onmisbare peilers van het Christelijk gezin.
Deze stille helden worden geëerd en blijven in de herinnering van de Zeistenaren doordat een van de lanen in de Verzetswijk de naam draagt van Catharinus Stomp, de stuwende kracht en de topfiguur in de voormalige landelijk organisatie voor hulp aan onderduikers.
De angstaanjagende oorlogsmachine was over ons land gegaan. De bezetter had zijn troepen achtergelaten en vocht op verschillende fronten. Het economisch bestel in Duitsland was ontwricht en zo ontstond de gedwongen arbeid in het gehate land. Alle bedrijven in de bezette landen werden uitgekamd en moesten werkkrachten leveren voor de oorlogsindustrie van de vijand. Toen ook een knecht van de firma Stomp op de nominatie stond voor Duitsland, groeide het verzet bij Cari en impulsief adviseerde hij “Je gaat niet, ik wil het niet hebben.”
Dat was gemakkelijk gezegd, maar hoe moest dit worden verwezenlijkt? Nu beschikten de vader en de zonen over uitgebreide relaties door het gehele land en het was bij dit enkele geval niet moeilijk de knecht elders in het land onder te brengen bij een collega stoffeerder. Dit voorval bracht de jonge Stomp tot nadenken. Hij voorzag, dat er stromen jonge mannen zouden komen, die naar Duitsland zouden worden getransporteerd en zijn vaderlandslievend hart kwam in opstand.
Ongeveer gelijktijdig begon een dominee, die altijd in de herinnering zal voortleven als Frits de Zwerver, zijn illegale activiteiten. Het is geen wonder, dat deze twee figuren elkaar vonden en toen in oktober van het jaar 1942 in Zeist een vergadering werd belegd, was dit in feite de oprichting van de L.O., de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers.
Na een maand van gedurfd optreden was er de beurs, welke werd gehouden in Kampen of Zwolle. Wekelijks ging Cari naar het noorden met een lijst onderduikers, voor wie hij een goed heenkomen moest vinden. Later trad ook de vader van Cari in dit werk. De noordelingen wisselden echter hun onderduikers uit en zo gebeurde het, dat op de dikwijls een twintig jongens aankwamen, allen gepakt en gezakt, dikwijls met houten koffers.
Dergelijke invasies werden te gevaarlijk en daarom kregen de onderduikers in Zeist en ook in het noorden een adres waar zij werden verwacht. De moeilijkheden waren echter nog lang niet overwonnen, al waren de onderduikers nu vrij veilig. De bezetter bedacht namelijk een systeem, waardoor de onderduikers verstoken bleven van bonkaarten.
Herhaaldelijk werd over deze kwestie op de beurs gesproken en op een gegeven moment kwam Cari en wierp een pak met bonkaarten op tafel. Zijn beste vrienden heeft hij niet verteld, hoe hij aan deze schat was gekomen. Men bedacht echter, hoe door het vervalsen van inlegvellen op “legale” manier bonkaarten konden worden verkregen.
Toen ook dit niet meer voldoende bleek, gaf Cari de aansporing tot de oprichting van de Utrechtse K.P., waarvan vele kraakjes bekend zijn. Zelf heeft hij echter aan het werk van de K.P. nimmer deelgenomen, terwijl hij het bovendien zo veel mogelijk vermeed gewapend te lopen.
Het werk van de hulp aan onderduikers werd enorm uitgebreid toen de militairen en de beroepsmilitairen zogenaamd vrijwillig naar Duitsland moesten gaan. In officiële dienstenveloppen werden gestencilde brieven verzonden, waarin werd opgeroepen geen gehoor te geven aan het bevel. Ook hierbij bleef men niet stilstaan en onder andere met behulp van Hes – ook een bekende Zeister figuur – werden door het gehele land de garnizoensplaatsen bewerkt en kernen gesticht welke tot taak hadden het onderduiken te vergemakkelijken. Men ging zelfs zover, dat financiële steun werd toegezegd.
Een tragisch dieptepunt in de activiteit van Cari en zijn vader, die hem trouw terzijde stond en bovendien duizenden illegale blaadjes verspreidde, was de lafhartige arrestatie van Jacobus Stomp sr. Het vermoeden is gewettigd en tijdens latere rechtspraken ook wel bevestigd, dat een meisje, dat met een S.S.-er uitging, haar vader heeft verraden, die veel samenwerkte met vader Stomp.
In de nacht van de tiende september 1943 verschenen drie politiemannen bij het huis aan de Hogeweg. Waarschijnlijk hebben zij gebeld, doch toen niet snel genoeg werd opengedaan, sloegen zij bij de achterdeur een ruit in, waardoor zij de deur konden openen en zo stonden zij spoedig voor het bed, waarin vader Stomp rustig lag te slapen. Vader Stomp moest onmiddellijk mee en ook één van de zonen werd gearresteerd, doch later weer op vrije voeten gesteld.
Stomp sr. werd naar het Paardenveld in Utrecht vervoerd en vervolgens naar de Weteringschans overgebracht. Daarna – dat was in december – vervoerde men hem naar het beruchte kamp Vught en tenslotte kwam hij in Dachau terecht, waar hij aan de ontberingen is overleden.
De grond werd Cari in Zeist te warm onder de voeten. Hij verdween van het toneel, tenminste van het toneel in de provincie Utrecht, maar met nog meer energie wierp hij zich op de gestelde taak. Zijn vrienden liepen nu tevergeefs achterom bij het winkelpand aan de Voorheuvel, waar Cari – wanneer hij niet op pad was – altijd was te vinden. De keuken was een arsenaal van bonkaarten, vervalste ausweizen en wat al meer.
Na een korte onderduikperiode in Breukelen, verdween Cari naar Wormerveer. Hes had Zeist overgenomen en de jonge Stomp wijdde zich intensief aan het gehele land. In Wormerveer zou hij een vergadering bijwonen, toen men hem verzocht mee te gaan naar Hoorn, waar veertien topfiguren elkaar zouden ontmoeten. Daar werden ze opgewacht door de S.D. Niet lang na de arrestatie van zijn vader, was ook Cari gegrepen. Dat betekende een gevoelig verlies voor de Landelijke Organisatie.
Spoedig werd bekend, dat Cari naar de Weteringschans was overgebracht. Men beraamde plannen om hem en vele van de medegevangenen te bevrijden. Door een contactman was men erachter gekomen in welke nacht de gevangenen naar Den Haag zouden worden vervoerd, waarover hun zou worden “recht” gesproken.
Een lange, spannende nacht verliep. De vrienden van Cari waren gereed. Vrachtwagens stonden startklaar. Men zou een overweg van de spoorwegen neerlaten en dan de wagens overvallen. Bij herhaling kwamen de berichten uit Amsterdam binnen. “Zij zijn nog niet vertrokken. Tijdstip nog niet bekend”. De ochtend gloorde en nog zaten de mannen in spanning te wachten. Later bleek, dat de gevangenen een dag eerder waren vervoerd.
Het Obergerichtshof vonniste Cari tot acht jaren gevangenisstraf. De rechtszitting werd door verschillende vrienden van Cari bijgewoond. De gevangene zag nog kans waarschuwingen door te geven en verzekerde, dat bevrijden onmogelijk was, doordat allen zwaar geboeid waren en even zwaar bewaakt.
Van Den Haag naar het Wolvenplein te Utrecht en vandaar naar de gevangenis van Reinsbach in Duitsland. De bezetter werd allengs meer teruggedrongen naar zijn eigen grenzen, waardoor zij met de gevangenen van het ene kamp naar het andere vertrokken.
Cari heeft het zoet van de bevrijding nog mogen smaken, doch zijn krachten waren te veel ondermijnd, waardoor hij het zo zeer geliefde vaderland niet meer terug zag.
Johan heeft zich niet veel bemoeid met de illegale werkzaamheden van zijn vader en broer, doch voor hem brak de tijd aan onder te duiken. Hem werd een duikadres verleend in Meppel. Daar stortte Johan zich in de illegaliteit. In 1945 in februari werd hij gearresteerd. Men vond een revolver op hem en dat kostte hem zijn leven. Op 4 april 1945 stond Johan voor het peloton. Manmoedig en met het vuur van de overtuiging in de ogen.
Weene wie weenen moet: dit is een schoon exempel;
Schrijdend het komt als over vuurgen drempel
Uit tijd en dood aannaderen.
Hoort! Hoor de stem van onze vaderen,
Hoort! Hoor het in ’t slaan,
’t Wilskrachtig leven zingend den dood ingaan.
(Uit een gedichtenbundel van Jac. van Looy)
Op 20 oktober 1952 is Catharinus Stomp geëerd met een straatnaam: Catharinus Stomplaan.
Zeister Nieuwsbode 28 augustus 1953; H.J. Koster
