Terug naar overzichtTerug naar overzicht
Christoph Pleines

Zonder overdrijving kan je zeggen dat Christoph Pleines de belangrijkse man is uit de geschiedenis van Den Dolder. Het dorp Den Dolder heeft zijn ontstaan te danken aan de door hem opgerichte zeepfabriek.

Zeepziederij Amersfoort

Pleines werd geboren in 1857 in Pfalzdorff in Duitsland. In 1889 richtte Pleines een zeepziederij op net buiten de Koppelpoort van Amersfoort. Zeeppoeder was in die tijd een nieuw product dat zichtbaar schonere was opleverde. Op veel plaatsten werden zeepziederijen opgericht. De fabriek was niet meer dan een gebouwtje van 5,5 bij 6,5 meter. Maar het ging Pleines voor de wind en in 1896 had hij al een fabriek met kantoor en woonhuis en gebruikte hij stoomketels. In 1902 had hij 63 man personeel! De productie van pakjes zeeppoeder groeide van 1000 per week in 1890 naar 14.000 in 1895. Ook werden er andere producten gemaakt zoals huishoudzeep (“Triomfzeep”).

Pleines, Christoph (1857-1936)
Zeepfabriek de Duif in 1914
Nieuw begin in Den Dolder

De fabriek zorgde voor veel stankoverlast en toen deze op 17 januari 1902 afbrandde, kreeg hij geen vergunning voor de wederopbouw. Pleines ging voortvarend te werk door binnen 12 dagen een noodfabriek op te zetten, maar hij moest een andere locatie zoeken. Dat werd Den Dolder, althans een stuk grond langs de spoorlijn vlak bij de halte Doldersche weg. Het huidige station Den Dolder.

De ontwerper van de fabriek, en later ook van veel andere gebouwen die er in opdracht van Pleines kwamen, was Wouter Salomons uit Amersfoort. Het fabrieksgebouw dat de formidabele afmeting had van 114 bij 24 meter werd in ongeveer vijf maanden gebouwd door aannemer Gebroeders Voerman uit Zeist. De plaats aan de spoorlijn was cruciaal: Zijn personeelsleden woonden immers in Amersfoort en konden gemakkelijk met de trein naar de fabriek komen. Grondstoffen zoals loog, vetten en lijnolie werden per spoor aangevoerd, de zeepproducten weer afgevoerd.

Pleines en Den Dolder

Pleines heeft als lid van de gemeenteraad van Zeist veel zaken voor hemzelf en het “dorp” trachten te regelen. Beroemd is zijn pleidooi voor elektrische lantaarns! Hij zorgde voor huizen voor zijn arbeiders, een Christelijke school met onderwijzerswoning, het ontwerp voor een kerk (die er nooit kwam omdat de kerkdiensten werden gehouden in een zaal boven zijn kantoor) en een postkantoor en telegraafkantoor. De begraafplaats Het Stille Hofje zoals de naam nu luidt, is door hem al in 1904 aangelegd. Reeds in 1906 werd zijn oudste zoon daar begraven en in 1912 zijn eerste vrouw.

Groot stuk triomfzeep van zeepfabriek De Duif
Zeep

Pleines was trots op zijn producten. Hij plaatste advertenties waarin hij huisvrouwen prees voor het gebruik van zijn zeeppoeder en waarin hij hen waarschuwde voor “namaak”. Ook won hij medailles voor zijn producten op de Wereldtentoonstelling in Gent in 1913. Speciaal voor die tentoonstelling werd een blok zeep gegoten van 700 kg. Op de randen stond “De Duif” en “Le Pigeon”. Die medailles verschenen ook weer op de verpakkingen. Hij wist al wat marketing was, voordat we er een woord voor hadden.

In 1909 mocht het bedrijf zich Koninklijk noemen. Deze eretitel verscheen in 1910 natuurlijk in de kop van het briefpapier, maar stond in 1914 ook op de duiventoren die zijn bedrijf zo kenmerkend in het landschap maakte. Het complex groeide en er kwam ook steeds meer personeel. Waren er in 1906 73 arbeiders (63 mannen en 10 vrouwen), in 1916 waren dat er 123 en in 1921 151 (118 mannen en 33 vrouwen). Gedurende bijna 20 jaar was de zeepfabriek van Pleines de grootste werkgever van Zeist.

Historische Vereniging Den Dolder – redactie: Frits Stuurman. Bewerking: Petra Koek.

Bekijk ook de fotogalerij: Zeep maken in Den Dolder.