Terug naar overzichtTerug naar overzicht
Donath, drukkerij

Interview en verslag: Petra Koek en Aziz Kaouass
Gepubliceerd op Geheugen van Zeist september 2014

Naam: Ton Donath, Anthonius Marinus
Leeftijd (in 2014): 67 jaar jong
Geboren in Zeist
8e Kind uit een gezin van 9 kinderen, vader en moeder (sliepen met 4 kinderen op 1 slaapkamer!)
Verhuisd op 12-jarige leeftijd (1964) naar Zeist-West
In 1975 getrouwd met Ria Merkenhof, dochter van een herenkapper in Driebergen, ontmoet in 1972 tijdens het wekelijks stappen in Carioca aan de Mariaplaats in Utrecht
Gaan wonen aan de Harmonielaan in Zeist
Al meer dan 50 jaar werkzaam in de grafische bedrijfstak (sinds juli 1971 eigenaar van Drukkerij Donath BV)

Oud brood

’Mijn oudere broer Martin werkte al bij dit bedrijf, drukkerij Winkelman. Hij hield niet van oud brood dus mijn moeder vroeg mij regelmatig op maandag of na feestdagen zijn lunchpakketje met vers brood te brengen. Daar liep ik dan in mijn korte broek tussen die machines en rook de olie en de drukinkt: machtig vond ik dat. Ja, toen was ik al een man van de techniek.

Jeugdfoto Ton Donath
Drukkerij Donath
Grafische opleiding

Maar ja, mijn vader wilde dat al zijn kinderen na de lagere school (nu basisschool) de mulo (nu HAVO) gingen doen. Ik wilde naar de grafische school in Utrecht maar heb toch een jaar Mulo gedaan aan de Rozenstraat. Na veel aandringen mocht ik toch een toelatingstest doen voor de grafische opleiding in Utrecht en werd slechts geschikt geacht voor de boekbinderij; dat was wel het minste wat je in die richting kon doen! Mijn vader verzuchtte: ‘nou heb je ’t voor elkaar…’ Maar ja, ik was bezeten van de techniek dus ik wilde dat toch liever dan de Mulo. Dus na 1 jaar Mulo begon ik aan de grafische school, maar al na 3 maanden zat ik bij de directeur omdat ik niet de opleiding boekbinderij wilden doen. De directeur stemde erin toe dat ik naar de afdeling Boekdrukken overstapte, maar eiste dat ik het jaar afmaakte. En zo zat ik als 15-jarige voor de 3e keer in de eerste klas! Het was een fantastische opleiding die ik met veel gemak heb gevolgd.

Vakantiebaantje

Ik was dagschoolleerling zoals dat toen heette en ging vakantiewerk doen, want 2 maanden bij de deur lopen vonden mijn ouders maar niks. Twee zomers bij de lokale drukkerij Gregorius en een zomer bij dit bedrijf waar mijn broer dus al werkte en dat toen nog drukkerij Winkelman heette.

Krantenartikel verkoop drukkerij
Drukker

Voordat ik mijn grafische opleiding had afgemaakt stond Jan van Lonkhuijzen, directeur van drukkerij Van Lonkhuijzen, al bij mijn ouders op de stoep: hij wilde mij graag in dienst nemen. Zo werd ik in 1964 drukker bij Drukkerij Van Lonkhuijzen aan de Montaubanstraat. De Nieuwe Zeister Courant werd er gedrukt en ook folders voor de Gero en Volkswagen. Dat ik daar als broekie meteen een grote drukpers mocht bedienen, viel bij de volslagen werknemers niet altijd goed.

Krantenartikel verhuizing drukkerij
Avondstudie

Ik heb er nog heel lang bij gestudeerd in de avonduren: ik behaalde mijn calculatorsdiploma, mijn patroonsdiploma en ook deed ik nog de vijfjarige middelbare handelsavondschool. Zo compenseerde ik ruim de gemiste Mulo. Toen enkele werknemers – die soms alleen Mavo hadden – graag meer loon wilden, stelde ik als voorwaarde dat zij zich versneld lieten scholen: met al hun ervaring moesten zij binnen 2 jaar toch wel een diploma kunnen halen. Dat leek hen kansloos. Ik ging een weddenschap met ze aan: als ik zakte voor mijn Mavo kregen zij opslag; als ik zakte zouden we er niet meer over praten.

Te koop

In 1971 kwam mijn broer thuis met de mededeling dat Drukkerij Winkelman op omvallen stond en dus te koop was. Al twee keer eerder had ik geprobeerd een zaak over te nemen: als 18 jarige drukkerij Douma aan de Schaerweijdelaan en als 21 jarige drukkerij Grundmeijer aan de Rozenstraat in Zeist. In beide gevallen stak mijn vader daar een stokje voor. Ik had maar 6000,- gulden (ca € 2.800,-) gespaard maar wilde het toch graag proberen. Ik zette door en kreeg een lening van de bank en een renteloze lening van de kastelein Reindert Steenbergen die ik vaak sprak op zijn terras of aan de leestafel bij mijn stamcafe Het Raedthuys aan het Rond. Hij zag mij ook wel zitten als ideale echtgenoot voor zijn dochter Alida (secretaresse bij Hessing), maar daar was ik niet mee bezig. Binnen een half jaar betaalde ik mijn schuld aan hem terug. Ik kocht de drukkerij, opgericht in 1928 en sinds 1938 ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, gevestigd aan de Jagerlaan. Het had een slechte naam en geen vaste relaties en ik moest alle werknemers op straat zetten, met uitzondering van mijn broer Martin. Later kwam er weer personeel; tot 10 personeelsleden in de goede tijd.

Waarom wilde ik zo graag een drukkerij kopen? Dat was mijn droom. Ik wilde niet werken voor een baas. Dat wist ik al toen ik als kind al eens tomaten ging plukken. En eigenlijk wilde ik nooit naar iemand luisteren, dat blijkt wel weer uit dit verhaal en de rol die mijn vader in mijn jonge leven speelde. Waarschijnlijk heb ik die droom geërfd van mijn moederskant; haar familie zette Oud London op. Ik wil alleen maar maken waar ik zelf achter sta. Ik ga voor 100% kwaliteit. Mijn mensen worden daar wel eens moedeloos van: ik bemoei me altijd overal mee. Ik wil trots zijn op alles wat ik doe.

Calculeren is mooi werk: berekenen wat iets kost aan tijd en geld en dat in een offerte en onderhandeling omzetten in een opdracht. Tegenwoordig draait het alleen nog maar om geld; de concurrentie met digitaal werk via je eigen pc en internet is natuurlijk moordend. Wij moeten het daarom hebben van kwaliteit en service. En van technieken waarin wij uniek zijn. Zo maakten wij onder andere cadeaubonnen (voor de Hema) in vierkante enveloppen, parkeervergunningen met een hologram, parkeerschijven en kraskaarten die bewerkt zijn met een speciale coating. Ook maken wij kant-en-klare mappen met inhoud en tabbladen voor onderwijsinstellingen. Laatst hebben wij 2 boeken gemaakt: de wegenatlas van Vlieland, in oblong-formaat. Dat is mooi werk, waarin de romantiek van het drukkersvak nog doorklinkt.

Jochie, jochie, grijp je niet veel te hoog?

Het hebben van een eigen drukkerij is hard en veel werken, ook in de avonduren en op zaterdag en zondag, in de beginjaren en later. En eigenlijk tot op de dag van vandaag. Een grote strop in het eerste jaar was toen de Gero failliet ging en de jaaroplage van het personeelsblad Onder de Toren onbetaald bleef. We drukten toentertijd de Zeister Nieuwsbode, ook de Dolderse Gids en het Bunniks nieuws, alle twee op groen papier. Heel veel rouwkaarten (altijd onder tijdsdruk), trouw- en geboortekaarten, handelsdrukwerk onder andere voor de gemeente Zeist en de Sociale Dienst. Die laatste organisatie was ooit weggegaan bij de voorganger vanwege onvrede. Ik benaderde directeur Donker en hij waardeerde mijn lef. Zo werd de Sociale Dienst weer een tevreden klant. In 1980 waren er grote plannen voor het centrum en ook ons pand aan de Jagerlaan 20 moest op de schop. Ik heb mij daar tegen verzet en jaren heeft ons pand eenzaam en alleen gestaan… dat kostte mij de gemeente als klant! Na tijdelijke huisvesting aan de Middellaan kwamen we in 1986 in ons huidige pand aan de Van Reenenweg terecht, het pand waar Henk van Tellingen, de schilder, gehuisvest was. Mijn vader zei, toen ik hem rondleidde: ‘Jochie, jochie, grijp je niet veel te hoog?’

Later zag ik hem eens aan de overkant staan kijken samen met zijn broer, dikke sigaar in zijn mond; hij stond trots te wijzen naar mijn bedrijf. Ja, er was toch nog wat van dat jochie terechtgekomen!”

Ria Donath

Ria en ik leerden elkaar in 1972 kennen toen ik ging stappen met mijn vrienden en zij met haar vriendin Astrid Bos. Ik vond haar een leuk en degelijk meisje en heb haar na enige aarzeling ten dans gevraagd. Nog altijd is ‘Don’t turn me loose’ van Greenfield en Cook ons nummer. Ria en ik ‘moesten’ trouwen, omdat haar vader ernstig ziek was en hij natuurlijk graag de trouwerij van zijn jongste dochter nog wilde meemaken. Zo zijn wij op 20 december 1975 getrouwd. Ria is schoonheidsspecialiste en oefent haar beroep nog steeds met veel plezier uit vanuit huis.