Het Geheugen van Zeist en het 4 en 5 mei Comité nodigen u uit voor het onthullen van een gedenksteentje bij het gymnastieklokaal bij het Bisonveld aan de Woudenbergseweg 13 in Zeist op woensdag 6 november om 11.00 uur. Dit steentje wordt onthuld ter herinnering aan de Arbeidseinsatz en de razzia’s in Zeist op 28 oktober en 19 december 1944.
Voor en tijdens WOII ontstond in Duitsland een enorm tekort aan arbeidskrachten. De Duitse mannen waren immers ingezet bij het leger. Daar werd een oplossing voor bedacht. Uit de bezette landen werden mannen gedwongen te werken in Duitsland. Exacte aantallen zijn er niet, maar rond de 500.000 Nederlandse mannen zijn tewerk gesteld in Duitsland.
Ook mannen uit Zeist moesten eraan geloven. In 1943 wordt een arbeidsplicht ingesteld voor mannen tussen de 18 en 35 jaar. In 1944 wordt deze uitgebreid voor mannen tussen de 17 en 50 jaar. Sommigen duiken onder, anderen hebben geen andere keus dan zich verplicht te melden. De omstandigheden waar onder gewerkt moest worden waren heel erg wisselend. Sommige mannen kwamen relatief “goed” terecht, anderen moesten onder erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden in fabrieken werken. Na de invasie in Frankrijk van de geallieerden in juni 1944 vinden steeds meer razzia’s plaats om arbeidskrachten aan het werk te stellen en te voorkomen, dat mannen zich aansluiten bij de geallieerden.
Op 28 oktober 1944 vindt een grote razzia in Zeist plaats. Er worden rond de 3000 mannen verzameld op het Bisonveld. Dat is veel als je bedenkt dat er naar schatting rond de 6500 mannen tussen de 17 en 50 jaar in Zeist woonden. Op de Nooitgedacht vlucht Gerrit de Boer. Hij is een evacué. Hij wordt door een Duitse soldaat doodgeschoten.
De mannen op het Bisonveld moeten uren wachten. Het is een droeve toestand. Huilende vrouwen en kinderen staan achter de hekken. Wat gaat er gebeuren met hun vaders en echtgenoten? De meeste mannen worden ingezet in de omgeving van Arnhem om tankgrachten te graven. Een klein aantal mag weer naar huis.
Op 19 december vindt weer een razzia plaats. Dan worden 80 mannen opgepakt. Naast razzia’s worden ook regelmatig mannen opgepakt op straat. Dit overkwam Arie van den Berg. Arie woont met zijn gezin aan de Nepveulaan. Op weg om voedsel te halen in Werkhoven wordt hij opgepakt. Met de trein werd hij richting Duitsland getransporteerd. Het lukte Arie samen met 2 andere Zeisternaren uit de trein te springen. Arie kwam na een gevaarlijke tocht weer veilig thuis.
He;aas is veel archiefmateriaal over de Arbeidseinsatz in Zeist niet bewaard gebleven. Als er mensen zijn, die meer informatie hebben over de arbeidseinsatz in Zeist of hierover kunnen vertellen, dan horen wij dat graag.
Er kan contact opgenomen worden via https://www.geheugenvanzeist.nl/contact/ of via telefoonnummer 0627198883.
Deze gedenksteentjes worden onthuld in een serie stenen die herinneren aan verzetsstrijders, Holocaustslachtoffers, onderduikers en plekken en gebeurtenissen die in de Tweede Wereldoorlog in Zeist, Austerlitz, Den Dolder, Huis ter Heide en Bosch en Duin hebben plaatsgevonden. Zo ontstaat een blijvende route die de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in stand houdt. Het project is een initiatief van het Geheugen van Zeist en het 4 en 5 mei Comité.
