Door R.P.M. Rhoen
De nationale feestdag Koningsdag vroeger Prinsessedag is ooit begonnen met de viering van de verjaardag van het kleine prinsesje Wilhelmina (1880 – 1962).
Zoals wij Nederlanders de verjaardag van de koning vieren, is heel bijzonder. Het is een feest dat meer dan 120 jaar geleden niet zonder reden gecreëerd is. De regering van koning Willem III (1817 – 1890) werd gekenmerkt door een gebrek aan nationaal bewustzijn en een verwijdering tussen de koning en het volk. De historische gedenkdagen, zoals
hadden de tegenstellingen tussen de protestanten en de katholieken alleen maar aangewakkerd. Het voorbestaan van de monarchie was door de dood van kroonprins Alexander (1851 – 1884), de laatste prins uit het Huis Oranje-Nassau, in gevaar. En de koning zelf was impopulair. Hij werd in 1887 in een pamflet ‘Koning Gorilla’ genoemd.
In het ‘Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad’ van 26 juli 1885 werd opgeroepen tot een nieuwe nationale feestdag die het volk moest verenigen. Een Oranjefeest als natiesymbool voor Nederland. Het initiatief ging uit van de liberalen. Een dergelijk volksfeest paste in hun burgerlijk beschavingsoffensief. De verjaardag van het kleine prinsesje Wilhelmina (1880 – 1962) op 31 augustus bood hiervoor een mooie gelegenheid. Die feestdag werd Prinsessedag genoemd en sinds 1891 Koninginnedag/Koningsdag. De traditie om de verjaardag van het staatshoofd met een volksfeest te vieren, werd onder de regering van koningin Juliana (1909 – 2004) voortgezet. Koningin Beatrix maakte in 1980 bekend dat 30 april, de geboortedag van prinses Juliana, Koninginnedag zou blijven.
In 1885 werd in het dorp Zeist alleen nog maar gevlagd, maar het jaar daarop organiseerde de Zeister gymnastiekvereniging ‘Hercules’ op 31 augustus een groot gymnastiek- en volksfeest. De spelen bestonden uit: ‘Mastklimmen, Sprietloopen, Zakloopen, Tobbesteeken, Wedloopen met springtouw en Turfrapen’. De viering in de jaren daarna waren soms soberder. In 1888 werden de Zeistenaren verrast met een heus vuurwerk. De Weekbode voor Zeist schreef op 1 september 1888: ‘Zeist heeft getoond feest te kunnen vieren, iets dat niet van iedere gemeente gezegd kan worden.’ Een vast onderdeel van het feest werden de muziekuitvoeringen van het Zeister Harmonie Muziekgezelschap. Zo groeide in Zeist de traditie van een volksfeest op 31 augustus. Tot 1910 was het wisselend wie het initiatief tot de feestelijkheden nam. In dat jaar werd de Oranjevereniging opgericht en in de statuten werd bepaald: ‘Zij stelt zich ten doel de organisatie van feestelijkheden op nationale feestdagen, in het bijzonder op den verjaardag van H.M. Koningin Wilhelmina en voorts datgene te doen, wat kan strekken tot bevordering der liefde voor het huis van Oranje Nassau.’ Sindsdien viert Zeist elk jaar Koningsdag/Koninginnedag.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Schitterend Zeist, nummer 11 (2008), pagina 12 – 13
