Wilhelmina Aleijda Catharina van Essen werd op 13 april 1898 geboren in Arnhem. Haar enige broer noemde haar Wil of Willy. Na haar opleiding Geschiedenis Middelbaar Onderwijs werkte Wilhelmina als lerares op scholen in Utrecht en Sneek. Daarna gooide ze het roer om. In 1926 begon ze aan haar studie medicijnen in Utrecht.
Wilhelmina van Essen werkte van september 1941 tot mei 1951 als reserve-geneeskundige voor de Willem Arntsz Stichting. Ze was erg betrokken bij haar patiënten. In 1943 weigerde de geneesheer-directeur van de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder, dr. Engelhard, informatie over Joodse patiënten te verstrekken aan het Duitse bestuur in Nederland. Het Duitse bestuur besloot daarop dat het nieuwe, Duitsgezinde regentencollege van de Willem Arntsz Stichting de informatie maar moest leveren. Vijf artsen waren het daar niet mee eens.
Op 19 januari 1943 dienden Engelhard, Boswijk, Van der Hoeven, Meyling-Hylkema en Van Essen hun ontslag in. Om hun patiënten niet te duperen waren ze bereid te blijven werken totdat er geschikte vervangers gevonden waren. Het regentencollege eiste intrekking van hun ontslag, maar de artsen weigerden hun ontslag in te trekken.
De crisis kwam tot een hoogtepunt op 2 februari 1943 toen zeventien Joodse patiënten en onderduikers op het terrein werden weggevoerd. Engelhard, Van der Hoeven, Boswijk en Van Essen werden opgepakt en zaten voor hun verzet een maand in de gevangenis. Zij waren een moreel kompas in tijden van chaos. Jaren later werd in Den Dolder een straat naar de vijf moedige artsen vernoemd. De publicatie Vergeten slachtoffers geeft meer informatie over de artsen en de Willem Arntsz Hoeve in oorlogstijd.
Heel 1952 was Wilhelmina ernstig ziek. Ze stierf in Zeist op 7 maart 1953. Een paar dagen later werd ze begraven op begraafplaats Moscowa in Arnhem. Familie en vrienden namen afscheid van een gevoelige en moedige vrouw.
Zij leeft voort door de Wilhelmina van Essenlaan in Den Dolder.
