Terug naar overzichtTerug naar overzicht
100 Jaar vrouwenkiesrecht

Een feestje voor onze democratie!

Tussen 1917 en 1919 vond een belangrijke verandering plaats in ons democratisch stelsel. Door de invoering van het algemeen kiesrecht, eerst voor mannen (1917), twee jaar later ook voor vrouwen (1919) mocht iedereen van 25 jaar of ouder kiezen. Voor die tijd bepaalde maatschappelijke welstand (inkomen, bezit, opleiding) wie er stemgerechtigd was, waardoor de macht een eeuw lang bij lokale notabelen lag.

Poster uit 1918 ter promotie voor vrouwenkiesrecht

Iedere stem telt voor het eerst even zwaar mee. Wat wij nu als vanzelfsprekend vinden, daar hebben honderd jaar geleden mensen voor gestreden. Toepasselijk genoeg is 2019 ook een jaar vol verkiezingen:

  • 20 maart voor Provinciale Staten en Waterschappen, en
  • 23 mei voor het Europees Parlement.

Mooie gelegenheden om gebruik te maken van dat mooie grondrecht waar door onze voorouders zo hard voor is gevochten.

Zeist

De invoering van het algemeen kiesrecht zorgde definitief voor nieuwe politieke krachtsverhoudingen, ook in de lokale politiek van Zeist. De gewone man en vrouw kregen voor het eerst iets te zeggen over het bestuur. Net als in de rest van Nederland betekende in Zeist het algemeen kiesrecht in 1919 voor een emancipatie van de gereformeerden, de katholieken en de socialisten die voor het eerst in grote getallen hun stem uitbrachten.

3e persoon links is mevrouw Bakhuis-Wolters op een foto van de gemeenteraad uit 1922
Vrouwen in de gemeenteraad

In 1919 was mevrouw H.B. Bakhuis-Wolters als eerste vrouw gekozen in de gemeenteraad van Zeist en in de provinciale staten van Utrecht. Zij was lid van de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij). Dat Zeist in die tijd moest wennen aan een vrouwelijke politieke bestuurder bewijst de manier waarop mevrouw Bakhuis-Wolters werd genoemd: “Bak thuis wortels”.

Niettemin is zij tijdens haar raadsperiode van de vierkoppige SDAP-fractie het meest aan het woord. De tweede vrouwelijke raadslid was mevrouw A.A. van Hoogstraten-Schoch, die in 1923 gekozen werd. Zij was lid van de CHU (Christelijk Historische Unie).

Allereerste vrouwelijke kiezer van Zeist

Vrouwen kregen vanaf 1919 stemrecht, maar het duurde tot 1922 tot ze kónden stemmen. Hier ziet u de foto van de allereerste vrouwelijke kiezer van Zeist tijdens de Tweede Kamerverkiezingen, Mej. Verbeek-Van Santen.

Hier verlaat de eerste vrouwelijke kiezer het stemlokaal (foto uit de krant van 1922)
Tijdlijn 100 Jaar Kiesrecht
Tijdlijn 100 jaar Kiesrecht

In de jaren 2017-2019 is het 100 jaar geleden dat het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen werd ingevoerd. Dat is niet zonder slag of stoot gegaan.

  • 1848: Het kiesrecht is alleen voor mannen van 23 jaar of ouder die een bepaald bedrag aan belasting betalen. In de praktijk mag nog geen 11% van de mannen gaan stemmen.
  • 1887: Er volgt een beperkte uitbreiding van het kiesrecht. Nu mag 14%van de mannen gaan stemmen.
  • 1896: Het kiesrecht wordt uitgebreid naar bijna 50% van alle mannen. Wel wordt de leeftijd om te mogen gaan stemmen verhoogd tot 25 jaar. Vanaf nu moeten we in een stemlokaal onze stem uitbrengen.
  • 1917: Het algemeen kiesrecht voor mannen wordt ingevoerd.
  • 1919: Eerste gemeenteraadsverkiezingen met algemeen mannenkiesrecht. Hier een foto van de gemeenteraad van Zeist in 1919 met een grote groep omstanders.
  • 1919: Ook wordt het algemeen kiesrecht voor vrouwen ingevoerd.
  • 1922: Vrouwen mogen voor het eerst aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer meedoen. Hier verlaat Mej. Verbeek-Van Santen als eerste vrouwelijke kiezer in Zeist het gemeentehuis.
  • 1983: Niet-Nederlanders krijgen stemrecht bij gemeenteraadsverkiezingen.

Klik hier voor een grotere afbeelding van de Tijdlijn 100 jaar Kiesrecht in PDF.

Bronnen

  • V. van der Burg, ‘Het dorp Zeist aan de vooravond van algemeen kiesrecht’, Oud Utrecht 5, 91e jaargang (okt 2018), 126-130
  • L. Visser, ‘Emancipatie in Zeist’, Bulletin van de Van de Pollstichting 13 (1983), 41-66