Interview en verslag: Ben Kuster en Max van den Brink
Gepubliceerd op Geheugen van Zeist september 2015
Gert van Kalkeren is in 1989 aangesteld als koster van de Gereformeerde Oosterkerk aan de Woudenbergseweg te Zeist.
Naam: Gert van Kalkeren
Leeftijd in 2015: 66 jaar
Geboren in Zeist op 23 februari 1949
Getrouwd met Annie
Kinderen: 3 zoons, 4 kleinkinderen (1 jongen en 3 meisjes)
Opleiding: De opleiding van Gert was op het technische vlak en wel op de Christelijke Technische school van Zeist.
Beroep: Automonteur, eerst bij Philippo 1 jaar. Daarna bij garagebedrijf De Man. In het totaal is hij 23 jaar automonteur geweest.
Zijn werkzame leven begon op 16-jarige leeftijd en hij is gepensioneerd op de leeftijd van 65 jaar.
Gert leerde zijn vrouw Annie kennen op het busstation in Zeist. Naast de kiosk aldaar was een cafetaria en daar zat zij koffie te drinken met een vriendin. Zij was gekleed in het uniform van het Leger des Heils, daar was Annie in die tijd bij aangesloten.
Hij was 5 jaar hulpkoster bij de Noorderlicht Gemeente. Vanaf 1989 was hij aangesteld als koster van de Gereformeerde Oosterkerk aan de Woudenbergseweg te Zeist en sinds 1 april 2014 is Gert gepensioneerd. Toen hij van hulpkoster bij de Bergwegkerk koster werd bij de Oosterkerk zeiden de mensen dat hij van een gewone kerk naar de KALEKAK overging. In die kerk zaten vrij veel mensen die in het publieke leven van Zeist een belangrijke rol vervulden,de zogenaamde BN’ers. Onder andere de Commissaris van de Koningin, de familie van Dijke, de familie Diepenhorst en de families Dijkstra en van Tellingen. Deze leden van de kerk hadden meestal een gereserveerde plaats in de zondagdiensten.
In de kerken van toen was er ook een bepaalde hiërarchie. De dominee stond aan het hoofd en werd geassisteerd door ouderlingen en diakenen, die tijdens de dienst voorin de kerk op speciale banken zaten, links en rechts van de kansel. Zij kwamen ook als laatste in de kerk en als zij binnenkwamen gingen de overige kerkgangers staan. De koster had ook een vaste plek in de kerk, zodat iedereen wist waar hij de koster kon vinden.
Tijdens de 2e wereldoorlog was er in de kerk onder de preekstoel een radio-ontvanger om de radiozenders uit Engeland te ontvangen en speciaal radio Londen. Ook waren er in de kerk onderduikers verborgen.
Naast de Oosterkerk is ook het Rusthuis de Looborch gebouwd, in samenwerking met leden van de kerk, die de mensen een plek geven waar ze naast de kerk hun oude dag door kunnen brengen. In de Looborch werd Gert ook ingeschakeld; onder andere voor de technische klusjes, het geluidwerk en ook bij de zondagsdiensten. Ook de brandveiligheid was een hobby van Gert.
Het werk als koster is een zeer arbeidsintensief gebeuren. Koster ben je de hele week. Dus 24 uur per dag en niet alleen voor de zondagsdiensten, maar ook de middag en de avonduren waarin dus vele bijeenkomsten, groepen, zangkoren en de vele vergaderingen, waarbij een koster zorgt voor de koffie en de inwendige mens. Ook de zoons van Gert en Annie werkten, zeker in de jeugdjaren, daaraan mee. Zeker toen de East Coast,het jeugdhonk van de Oosterkerk-gemeente werd opgericht.
Vanuit de gemeente kon Gert ook regelmatig een beroep doen op de vele vrijwilligers en dus was er regelmatig hulp van hulpkosters en schoonmakers. Het minst leuke werk vond Gert de vele koffiekopjes voorzien van lepeltjes. Het mooiste werk kan hij niet zo benoemen, dat zijn er vele. Eigenlijk is het kosterwerk in al zijn facetten leuk en heeft hij het met plezier gedaan. Het
zelfstandig kunnen werken en helemaal zelf kunnen bepalen hoe en wat er moet gebeuren is een heel groot pluspunt.
Een speciale ervaring was voor Gert toen de geluidsinstallatie defect was en dat hij de bekabeling onder de vloer van de kerk controleerde. Bij dat onderzoek bleek dat de ratten de kabels doorgebeten hadden.
Het sociale gebeuren, met mensen omgaan was voor Gert het leuke van het kosterschap. Zeker als het een volle kerk betrof, wat vroeger veel aan de orde was. Nu is het kerkbezoek minder. De Oosterkerk kon in vroeger jaren bijna 1300 mensen herbergen, nu met alle verbouwingen zijn er nog 650 plaatsen beschikbaar.
Speciaal de kerstnachtdiensten hebben bij Gert een grote indruk achtergelaten en waren ook erg goed bezocht. Bij de voorbereidingen van het kerstfeest was de leukste bezigheid het regelen van een kerstboom of bij de boswachter of bij een gemeentelid die een boom beschikbaar had. Gert haalde hem op en plaatste de boom voorin de kerk.
Gert geboren en getogen in Zeist en kent Zeist heel goed. Dat gaf in het kostersvak veel voordelen, ook omdat de er laatste jaren veel meer activiteiten binnen de Oosterkerk plaats vonden. Koren uitvoeringen, vergaderingen enz. waar Gert veel maaltijden en partijen moest verzorgen. De Stamppot maaltijden waren heel erg gewild en de soep en de broodjes met worst waren wereldberoemd in Zeist.
De mooiste ervaring vindt Gert de samenwerking met Ds. Frans Boer van 1990 tot 2005. Deze dominee wist van een wat oudere gemeente een meelevende en actieve kerk te maken, dit tot veel plezier van Gert.
Er was veel persoonlijk contact en begrip voor het kostersvak. Hij herinnert zich ook nog de vele gesprekken en het overleg met Frans Boer. Daar komt ook de uitspraak vandaan “een goede koster is bijna net zo belangrijk als een dominee”. Dominee Frans Boer overleed in 2005 aan de gevreesde ziekte.
De leukste ervaringen zijn er verschillende. Onder andere de samenwerking met de leden van de Oosterkerk die koster van Kalkeren ook erg waardeerde. Wat zeker tot uiting kwam toen Gert op 30 maart 2014 afscheid nam en daarbij vele cadeaus in ontvangst mocht nemen, onder andere een reis naar een zelf te kiezen land en een fiets. Als koster van de Oosterkerk gebruikte Gert niet zo vaak de fiets, de kosterswoning grensde aan de kerk en zodoende had van Kalkeren geen reistijd nodig voor zijn werk.
Hij wilde bij zijn afscheid geen groot feest, wel een aparte kerkdienst. Na afloop van de dienst was er de mogelijkheid afscheid van Gert te nemen waar velen gebruik van maakten. Als klap op de vuurpijl werd de koffie-uitgiftehoek van de Oosterkerk omgedoopt in Gerts Genoegen.