Terug naar overzichtTerug naar overzicht
Het Wilhelminamonument

Door R.P.M. Rhoen

Ook in Zeist is een Wilhelminamonument.

Prinses Wilhelmina

Prinses Wilhelmina, geboren op 31 augustus 1880, was het enige kind uit het tweede huwelijk van koning Willem III met koningin Emma. In 1884 overleed prins Alexander (1851-1854), een zoon uit zijn eerste huwelijk met koningin Sophie, en werd prinses Wilhemina troonopvolgster. Na het overlijden van koning Willem III op 23 november 1890 werd de tienjarige Wilhelmina volgens de grondwet koningin. Haar moeder koningin Emma nam de Koninklijke taak voor haar waar als regentes.

Koningin Emma vond het belangrijk dat het volk de jonge koningin leerde kennen. Zij reisde daarom met Wilhelmina tussen 1891 en 1896 langs alle elf provincies.

Ze bezochten fabrieken, liefdadigheidsinstellingen, ziekenhuizen en andere bezienswaardigheden. Zo doorbrak ze het isolement waarin het koningshuis onder de regering van Willem III was komen te staan. Ze wist de populariteit van de Oranjes enorm te vergroten.

Op haar achttiende verjaardag aanvaardde koningin Wilhelmina de regering en op 6 september werd zij in Amsterdam ingehuldigd.

Wilhelminamonument circa 1900
Wilhelminapark circa 1900
Nederland is blij als Wilhelmina koningin wordt

Nederland was in die dagen euforisch over het aantreden van de jonge koningin Wilhelmina. Een moment in de vaderlandse geschiedenis waaraan men het nageslacht graag wilde herinneren. Er werden veel herinneringsbomen geplant. In Zeist werd op het marktplein aan de Voorheuvel de Wilhelminaboom geplant. De kosten van een boom zijn natuurlijk niet zo hoog. Een smeedijzeren hek geeft de boom meer cachet, maar verhoogt enigszins de kosten. In verschillende plaatsen werd een meer blijvend monument opgericht. Zo werden in Breda, Bussum, Deventer, Gorinchem en Rotterdam een Wilhelminafontein geplaatst. De fontein in Gorinchem werd door de firma Schütz – sinds 1876 mocht de Fabriek van Gegoten Zink- en Bronswerken van Schütz zich Koninklijk noemen – uit Zeist ontworpen en geleverd. Zij is nu een rijksmonument. Vlaardingen kreeg een kroningslantaarn met fontein. In Sneek werd een gedenkteken opgericht. Zo ook in Zeist.

Huldigingscomité

Er werd een Huldigingscommissie gevormd voor het oprichten van een gedenkteken. Het bestuur bestond uit Jhr. Mr. G.C.D. Huydecoper, voorzitter, Jhr. G.F. van Tets, secretaris, Jhr. Mr. F. van de Poll, penningmeester. Huydecoper en Van de Poll waren lid van de gemeenteraad. Van Tets werd in 1903 gemeenteraadslid. De commissie bracht het benodigde geld bijeen en gaf de ontwerpopdracht aan de Amsterdamse architect P.J. de Jongh (1869-1924). In zijn vergadering van 27 mei 1898 aanvaardde de gemeenteraad het aangeboden gedenkteken. In dezelfde vergadering werd het Zeisterpark – waar het gedenkteken geplaatst zou worden – omgedoopt in Wilhelminapark.

Zeistenaren dragen bij aan de kosten

Middels een advertentie in de Weekbode van 8 juni liet de commissie aan de inwoners van Zeist weten dat men nog steeds financieel kon bijdragen. Om de Zeistenaren een idee te geven hoe het nieuwe gedenkteken eruit zou zien, stond er van medio juli in de etalage van boekhandel De Heus & Co in de Dorpsstraat een gipsen afgietsel van het gedenkteken. De krant geeft als haar mening: ‘Het is smaakvol, en toch zonder pretentie, juist iets dus, zooals in Zeist past.’ De onthulling van het gedenkteken moest natuurlijk een feestelijk gebeuren zijn met muziek en zang. Via een advertentie in de plaatselijke krant werden ‘Heeren Zangers’ uitgenodigd deel te nemen aan de uitvoering van ‘Hollands Glorie’ ter gelegenheid van de onthulling van het monument.

Het schoonmaken van het Wilhelminamonument 1953
Wilhelminamonument is een rijksmonument

Het Wilhelminamonument is nu een rijksmonument. Het is als volgt beschreven: ‘Een aan de rand van het Wilhelminapark (Huydecoperwegzijde) geplaatst gedenkteken bestaande uit een obeliskvormige zuil op een brede uitkragende sokkel, waartegen de west- en oostzijde een plantenbak is gezet. Deze plantenbakken zijn rijkelijk versierd met voluutmotieven, acanthusbladmotieven en meer abstracte krulmotieven,die getuigen van invloeden uit de Art Nouveau. Vanaf de plantenbakken verheft de vlakke schacht van de zuil zich verjongend en is versierd met geprofileerde lijsten en krulmotieven. Aan de zijde van de plantenbakken zijn in de schacht de wapenschilden van Nassau en Oranje aangebracht, terwijl aan de straatzijde zich het wapen van Zeist bevindt met daarboven een embleem van het gezag aangegeven door een wetboek. De wapenschilden worden omslingerd door takken met bladeren en vruchten. Aan de achterzijde bevindt zich een duif als symbool voor de vrede. De bekroning bestaat uit een rijks- of koningskroon die is opgebouwd uit acht opengevouwen bladmotieven. Vanuit de hoeken loopt een getoogde rij edelstenen naar het midden, waarop een bolelement is gezet.’ Voorts: ‘Het Wilhelmina-monument is van cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde als een vroeg voorbeeld van een inhuldigingsmonument waarin florale Art Nouveau invloeden verwerkt zijn. Het is van ensemblewaarde als onderdeel van het villagebied `Wilhelminapark’ dat door H. Copijn is ontworpen.’

Wilhelminamonument - 2002

Bron

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed