Het amateurisme in de Orde Dienst (O.D.) werd Jacobus C. Boogaard noodlottig.
Naarmate iemand meer in het begin van de oorlog door de Duitsers werd gegrepen, des te meer problemen doen zich voor bij het nazoeken van hun verzetsactiviteiten. Kapitein-vlieger Boogaard heeft, zoals vrijwel iedere militair, al vrij vroeg in de morgen van 10 mei 1940 met de aanvallers kennisgemaakt, maar kon toen weinig activiteiten ontplooien. Kapitein Boogaard behoorde tot de 4e verkenningsgroep van het 2e luchtvaartregiment. Deze afdeling, waarvan hij commandant was, was uitgerust met Fokker CV toestellen (tweedekkers uit 1925) en 2 Koolhovens FK 51 (eveneens tweedekkers en voor oorlogshandelingen absoluut onbruikbaar) en gestationeerd op Gilze-Rijen.
Veel valt er verder van de 4e verkenningsafdeling niet te melden. Persoonlijk verrichtte kapitein Boogaard nog enige verkenningen met zo’n oude Fokker CV onder andere boven de Grebbeberg en ten behoeve van de lichte divisie. Bij de volgende bombardementen worden nog meerdere toestellen onherstelbaar getroffen.
Waarom werd er niet meer gedaan door deze afdeling? Naar Nederlandse overheidsmaatstaven waren de toestellen toch immers operationeel?
Er werd alleen niet bij verteld hoe je de vijand te lijf moest gaan, die op zijn slofjes 2½ keer zo snel vloog en het veelvoud aan vuurkracht kon ontwikkelen. Het was een hopeloze zaak. Nederland capituleerde, de schroeven kwamen tot stilstand. Pogingen om met de laatste kisten uit te wijken naar Engeland gelukten maar ten dele. Kapitein Boogaard lukte het in ieder geval niet meer.
Maar nog voor de capitulatie een feit werd, klonken al kreten als: Wanneer we verliezen, en dat zal wel, dan richten we een terreurbende op. “Een revolver op elke heup… “ werd een gevleugelde slagzin.
Maar hoe dachten wij toen? Wie geloofde in een totale overwinning van de Duitsers? Wanneer Frankrijk zich kwaad zou maken, nou, dan zou je wat beleven…..
Voor men nog maar bekomen was van onze capitulatie, was Frankrijk nergens meer. Ondanks dat geloofde men niet in een lange bezetting. Algemeen werd aangenomen, dat door deze grote oorlog Duitsland spoedig voor een economische instorting zou staan, dat spoedig de Duitse Wehrmacht verpletterende tegenaanvallen zou hebben te wachten.
Ligt het niet voor de hand dat dan al spoedig de gedachte ontstaat dat maatregelen moeten worden genomen om de schade bij een geallieerde tegenaanval tot een minimum te beperken? Dat men zich klaarmaakt om direct wanneer de kansen keren de Duitsers op de nek te springen? Wat kunnen we doen om de Duitse nederlaag te verhaasten? Als antwoord daarop ontstonden talloze organisaties, waaronder de Orde Dienst (O.D.). In het kort kan de O.D. aldus omschreven worden als: Een organisatie van oud-militairen, die tot daden over zou gaan wanneer de tijd daarvoor rijp zou zijn. Door een min of meer toevallige arrestatie van de Sicherheits Dienst kwam men op het spoor van de O.D.
Hoe kapitein Boogaard in de O.D. verzeilde is niet precies na te gaan. Evenmin kan er zelfs nu nog veel duidelijkheid verkregen worden over zijn specifieke activiteiten in deze organisatie.
Direct na de capitulatie van het Nederlandse leger in 1940 werd de opbouwdienst in het leven geroepen. Enerzijds om de 300.000 afzwaaiende militairen, die niet direct in de maatschappij aan de slag konden, te kunnen opvangen, anderzijds om de vernielingen tengevolge van oorlogshandelingen zo snel mogelijk te herstellen. Ook kapitein Boogaard behoorde tot die opbouwdienst, maar toen in oktober 1940 zich reeds de eerste voortekenen vertoonden, dat de opbouwdienst zou worden omgevormd tot de Nederlandse Arbeidsdienst – een organisatie die zich onder andere aankondigde als een nationaal socialistisch opvoedingsinstituut – bedankten kapitein Boogaard en zijn mensen verder hartelijk voor de eer. Op de dag van vertrek heeft kapitein Bogaard hen nog toegesproken op een wijze, die bijzonder veel indruk maakte. Meerdere geraadpleegde collegae uit die tijd herinnerden zich slotzin: “En denk erom, achter de wolken schijnt altijd de oranjezon.” Ook in de opbouwdienst-periode zullen reeds vele plannen zijn gesmeed om de vijand afbreuk te doen.
Kapitein Bogaard verhuisde naar Den Haag en kreeg een baantje bij een oliemaatschappij. Den Haag met zijn vele militairen was een waar O.D.-centrum. Het echter vaak verbijsterende amateurisme bracht de O.D. enorme schade toe. Men sprak te openlijk over de activiteiten, over reeds verzamelde wapens en munitie, over militaire spionage en dergelijke. Er moesten wel ongelukken van komen. Op 7 maart 1942 begon het met de arrestatie van een jongeman (die een verzetsgroep had bewapend en in het verband van de O.D. had gebracht), waarbij een defecte kortegolfzender, een grote hoeveelheid munitie en het ergste, een lijst met namen in Duitse handen vielen. Vele arrestaties volgden.
Op 23 april werd Boogaard door twee beruchte S.D.-‘ers
(vermoedelijk Poos en Slagter) van kantoor gehaald. In het beruchte proces in maart-april 1942 werd Boogaard – voor zijn vrienden Kobus – ter dood veroordeeld. Op 3 mei 1942 werd Jacob Boogaard met 62 anderen in Sachsenhausen vermoord. Niet voor een normaal vuurpeleton, maar hij werd met de anderen met een nekschot doodgeschoten.
“Nederland zal de martelaren, die vielen voor zijn bevrijding, nimmer vergeten. Naam voor naam, persoon voor persoon, zal hun nagedachtenis bij ons voortleven.”
H.M. Koningin Wilhelmina in haar radiorede van 6 mei 1942
Op 20 oktober 1952 is Jacobus C. Boogaard geëerd met een straatnaam: Jacobus C. Boogaardlaan.
Nieuwe Zeister Courant 1968
